Commons:Kategorie

From Wikimedia Commons, the free media repository
Jump to navigation Jump to search
This page is a translated version of a page Commons:Categories and the translation is 49% complete. Changes to the translation template, respectively the source language can be submitted through Commons:Categories and have to be approved by a translation administrator.
Outdated translations are marked like this.
Other languages:

Shortcuts: COM:C o COM:CAT

Ta strona jest tlumaczeniem oficjalnej zasady Wikimedia Commons. Moze by'c niekompletna, nieaktualna i/lub niewiarygodna. Zwró'c uwage, ze jedynym oficjalnym tekstem jest wersja angielska.

Struktura kategorii jest podstawowym sposobem organizacji plików na Commons. Bardzo wazne jest, aby kazdy plik mógl by'c znaleziony dzieki przegladaniu struktury kategorii. Aby to umozliwi'c, kazdy plik musi by'c umieszczony bezpo'srednio w jakiej's kategorii, i/lub na stronie z galeria, która tez nalezy do jakiej's kategorii. Kazda kategoria powinna naleze'c do bardziej ogólnej kategorii, tak by caly system tworzyl strukture hierarchiczna.

Szybki przewodnik

1. How to find the appropriate categories

  • Find categories with the search engine (see #Categorization tips)
  • or check how similar files are categorized (some may not be categorized though)
  • or start from the main topical category (Category:Topics)
  • Starting from these categories, check their parent or sub-categories to find an appropriate category. Avoid picking too general categories.

2. Add the categories to the file

Struktura kategorii w Wikimedia Commons

Zasady

The main principles are:

Zasada hierarchiczno'sci

Struktura kategorii (idealna) jest hierarchia z pojedyncza kategoria wyj'sciowa, Category:CommonsRoot. Wszystkie kategorie (z wyjatkiem glównej - CommonsRoot) powinny by'c zawarte w co najmniej jednej innej kategorii, i nie powinno by'c zadnych cykli (tzn. kategoria nie powinna zawiera'c siebie samej, ani bezpo'srednio ani po'srednio). Struktura kategorii powinna odzwierciedla'c hierarchie poje'c, od najbardziej ogólnych w dól do bardzo szczególowych.

Zasada modulowo'sci

The page (file, category) should be put in the most specific category/categories that fit(s) the page (not directly to its parent categories). A category can have more parent categories. A category can combine two (or more) different criteria; such categories are called "compound categories" or "intersection categories". E.g. the root category Category:Churches and the root category Category:Russia have a common subcategory Churches in Russia.

Zasada prostoty

This principle suggests not to combine too many different criteria.

Zasada selektywno'sci

We should not classify items which are related to different subjects in the same category. The category name should be unambiguous and not homonymous.

Zasada uniwersalno'sci

Identical items should have identical names for all countries and at all levels of categorization. Categorization structure should be as systematical and unified as possible, local dialects and terminology should be supressed in favour of universality if possible. Analogic categorization branches should have analogic structure.

Types of reflected relations

The category structure should reflect a hierarchy of concepts, from the most generic one down to the very specific. The structure uses and combines more types of relation, e. g.

  • Hyponymy: a sort/kind/type of… (typically in biological taxonomy)
  • Meronymy: a part of…, a member of… (typically for geographical division, building/room, device/component etc.)
  • Attributes:
    • Qualitative and general attributes (color, shape, size, ability or disability, nationality, technique, quality, awards…)
    • Location: where, in…, from… (place/event, place/building, place/exhibit, place/people, country/language, source/work, factory or country/product etc.)
    • Timing: when (time/event, time/depicted situation, time of birth, inception or construction, time of death, demolition or termination etc.)
  • Agentive and influence relations: (creator/work, device/product, company/product, discipline or profession/their subjects and terms, parent/children, subordination, owner/property, initiator/follower, subject/other subjects dedicated to it or named after it, subject/its duplicate, imitiation, depiction or symbol etc etc.)
  • Modification: original/modified or modified/original (avoid cyclic structure) – renamed, rebuilt, repurposed or transformed subjects.

Glówne kategorie

Najwyzsze kategorie (zawarte bezpo'srednio w CommonsRoot) obrazuja podzial struktury kategorii wedlug celu, dla jakiego zostaly stworzone:

  • Category:Topics - jest to 'zródlowa kategoria dla hierarchii wedlug tematu. Wszystkie pliki powinny by'c umieszczone w jednej lub kilku kategoriach z tej cze'sci struktury, aby umozliwi'c innym znalezienie ich wg tematu.
  • Category:Copyright statuses - dla kategorii opisujacych status licencyjny plików w nich zawartych. Grafike mozna umie'sci'c w jednej lub kilku z tych kategorii, uzywajac odpowiedniego Commons:Oznaczenia licencji.
  • Category:Image sources - sluzy do kategoryzacji plików wedlug 'zródla ich pochodzenia (konkretne ksiazki, zbiory itp.)
  • Category:Media types - dla kategorii opisujacych typ pliku, np. Audio itp. Zwró'cmy uwage, ze ten typ kategoryzacji jest zwykle omijany w przypadku grafik, gdyz zdecydowana wiekszo's'c plików na Commons to róznego rodzaju grafiki.
  • Category:Commons - zawiera kategorie traktujace o zasadach, procedurach i zadaniach administracyjnych. Pliki moga sie znajdowa'c w tej cze'sci struktury tylko wtedy, kiedy jest z nimi jaki's problem.
  • Category:User - uzywana dla kategorii zawierajacych wikipedystów dzialajacych na Commons, pogrupowanych np. wg jezyka jakim mówia. Zawiera równiez kategorie galerii wikipedysty, sluzaca do tworzenia wlasnych (tzn. nie powiazanych tematycznie) galerii przez uzytkowników.

Wykorzystywanie kategorii

Aby doda'c strone (grafike, strone galerii, strone kategorii) do kategorii, wpisz [[Category:Nazwa kategorii]] na końcu strony. Informacje, jak znale'z'c dobra kategorie dla plików które ladujesz oraz galerii, znajdziesz w sekcji Kategoryzacja zaladowanych plików ponizej.

Rzadko istnieje potrzeba utworzenia nowej kategorii — zanim to zrobisz, upewnij sie, ze znasz strukture istniejacych kategorii oraz zwyczaje i zasady stosowane na Commons. Sprawd'z, czy istnieje schemat kategorii lub projekt Commons dla twojego tematu, i postepuj wedlug zasad które tam opisano.

Category names

Kategorie powinny by'c nazwane zawsze po angielsku.

Kategorie odnoszace sie do przedmiotów lub ludzi powinny mie'c generalnie nazwy w liczbie mnogiej: Category:Tools (narzedzia), Category:Artists (arty'sci), Category:Lakes (jeziora) itd., w przeciwieństwie do: Category:History (historia), Category:Weather (pogoda), Category:Music (muzyka).

Categories grouping subcategories by name should generally be named "by name" rather than "by alphabet" (e.g. Category:Ships by name).

Nadal nie potrafimy obslugiwa'c nazw kategorii w róznych jezykach, ale ten problem powinien zosta'c rozwiazany poprzez odpowiednie zmiany w oprogramowaniu MediaWiki (patrz bugzilla:5638). Tworzenie poplatanych struktur kategorii w róznych jezykach tylko pogorszyloby sprawe. Kategorie dotyczace form zywych powinny uzywa'c nazwy naukowej (lacińskiej).

Ogólna dyskusja na temat cech kategorii MediaWiki znajduje sie na stronie m:Help:Categories.

Kategoryzowanie stron

To add a page (be it an image, a gallery page, or a category page) to a category, add the following code to the end of the page.

[[Category:Category name]]

Na przyklad, jezeli ladujesz diagram obrazujacy orbite komet, na stronie opisu grafiki dodalby's nastepujace kategorie: 

[[Category:Diagrams]]
[[Category:Comets]]

[[Category:Astronomical diagrams]]
[[Category:Comets]]

Sprawi to, ze diagram pojawi sie jednocze'snie w kategorii Diagramy, oraz w kategorii Komety.

For information on how to find good categories for your uploads and galleries, read the section Find an appropriate category below.

Tworzenie nowej kategorii

Aby stworzy'c nowa kategorie, najpierw wpisz jej nazwe na stronie dodawanej do kategorii - tak jak to opisano powyzej. Nastepnie kliknij w czerwony link do tej kategorii — teraz mozesz edytowa'c strone kategorii, tak samo jak kazda inna strone wiki.

Strona kategorii powinna zawiera'c nastepujace informacje (uszeregowane wg wazno'sci):

  • Linki do kategorii, które umieszczaja ja w jednej lub wiecej nadrzednych kategorii.
  • Krótki opis wyja'sniajacy, co powinno sie znajdowa'c w kategorii. Angielski jest jezykiem preferowanym, ale mozna tez doda'c opisy w innych jezykach.
  • Linki miedzywiki (interwiki) do kategorii lub stron na ten sam temat na Wikipediach.

See also #How to categorize: guidance by topic for guidance on specific classes of category, e.g. categories about #People.

Zmiana nazw lub przenoszenie kategorii

Please see Commons:Zmiana nazwy kategorii.

Bardziej stosowna kategoryzacja

Pages (including category pages) are categorized according to their subject, and not to their contents, because the contents are generally not a permanent feature of the category page; in particular, you can momentarily find inappropriate contents in a category page.

Example: Assume that Category:Spheres contains only pictures of crystal balls. You must not add Category:Glass in the category page, according to the current contents, because you can have spheres made with a great variety of materials. Normally, any picture showing a glass object would be already categorized in Category:Glass (or in a category of its substructure). So, if the Category:Spheres is really crowded with crystal balls pictures, it would be a better idea to create a new category page, like Category:Glass spheres or Category:Crystal balls, categorized in Category:Spheres and Category:Glass.

Ogólnie, pliki powinny by'c umieszczone w najbardziej szczególowej kategorii, jaka istnieje dla danego tematu. Na przyklad, pliki w Category:Paris (Paryz) nie powinny by'c jednocze'snie zawarte w Category:France (Francja) (zobacz tez ponizsza sekcje nadmierna kategoryzacja). Jezeli nie znalazle's pasujacej kategorii, mozesz ja stworzy'c — ale najpierw uwaznie przeczytaj sekcje wykorzystywanie kategorii.

Nie oznacza to, ze grafika moze naleze'c tylko do jednej kategorii; znaczy to, ze grafiki nie powinny by'c umieszczane w zbednych lub zbyt ogólnych kategoriach. Na przyklad, zdjecie przedstawiajace nied'zwiedzia polarnego uratowanego z góry lodowej przez helikopter powinno by'c umieszczone w kategoriach: Category:Ursus maritimus (nied'zwied'z polarny), Category:Icebergs (góry lodowe), Category:Helicopters (helikoptery) i Category:Search and Rescue (ratownictwo). Nie powinno by'c jednak umieszczone w kategoriach: Category:Ursidae (nied'zwiedziowate) ani Category:Aircraft (lotnictwo).

Porady dotyczace kategoryzacji

Zawsze powiniene's umie'sci'c zaladowane przez siebie pliki w kategorii i/lub na stronie galerii odpowiedniej dla tematu, tak aby twój wklad mógl by'c znaleziony i uzyty przez innych. Kategorie (lub galerie) które wybierzesz powinny dawa'c odpowied'z na co najmniej jedno z ponizszych pytań:

  • co? / kogo? co lub kogo pokazuje grafika? Na przyklad Category:Houses (domy) lub Category:Jimbo Wales
  • gdzie? gdzie zostalo zrobione zdjecie? Oczywi'scie jest to szczególnie wazne dla zdje'c przedstawiajacych jakie's miejsca. Np. Category:Saxony (Saksonia)
  • kiedy? stosowane w przypadku, gdy istnieje jaki's kontekst historyczny. Np. Category:World War II (II wojna 'swiatowa)
  • kto? jezeli twórca jest dobrze znany, warto kategoryzowa'c wg nazwiska, np. Category:Rembrandt; mozesz takze uzy'c stron z przestrzeni nazw Twórca jako szablonów, aby to osiagna'c. Szczególy na stronie Commons:Creator.
  • jak? powinno dostarcza'c informacji o typie pliku, np. Category:Audio

The above questions cover the main aspects of the image to be categorized. For some images it makes sense to use all, for other images only one or two are reasonable. In addition there are several other aspects of the images that can be used to categorize the image:

This last set is useful and important but should always be done in addition of the main set of criteria.

Categorization in Wikimedia Commons is more detailed and deep than categorization in Wikipedia projects. Compared to them, Commons has more categories for individual subjects – places, people, organizations, events, terms, etc. Almost every article on a Wikipedia can have a corresponding category on Commons. However, even if there exist more images of an ordinary person or incidental event, it is practical to group them into a special category and categorize that category instead of categorizing all similar images individually to an identical set of parent categories.

Znajd'z odpowiednia kategorie

Aby znale'z'c odpowiednia kategorie dla swoich plików, powiniene's zacza'c poszukiwania od najbardziej ogólnej kategorii. Nastepnie zawezaj wybór, schodzac do coraz nizszych podkategorii, az znajdziesz najwezsza mozliwa kategorie odpowiadajaca twojemu plikowi. Mozesz przeszukiwa'c strukture kategorii korzystajac z kolejnych linków do podkategorii, albo rozwijajac drzewko podkategorii klikajac na maly symbol + przy nazwie kategorii. Ponizsza sekcja struktura kategorii moze stanowi'c punkt wyj'scia. Mozesz tez spróbowa'c wykorzysta'c CommonSense, narzedzie stworzone aby pomaga'c w kategoryzacji na podstawie slów kluczowych.

Nadmierna kategoryzacja

Nie twórz linków takich, jakie pokazuje przekre'slona strzalka!

Nadmierna kategoryzacja zdarza sie, kiedy grafika jest umieszczona w kilku kategoriach w obrebie jednego drzewa. Generalna zasada brzmi zawsze umieszczaj grafike w najbardziej szczególowej kategorii, a nie w kategoriach ja poprzedzajacych. Przyklad:

Przypu's'cmy, ze mamy kule w kolorze zóltym. Mozemy pomy'sle'c o kategorii Category:Yellow spheres (zólte kule) oraz o kategorii Category:Spheres (kule). Obrazek, jaki chcemy skategoryzowa'c, przedstawia zólte szklane kulki do gry. Dodajemy plik do kategorii Category:Yellow spheres. Gdyby'smy teraz dodali plik jeszcze do kategorii Category:Spheres, bedzie to nadmierna kategoryzacja: poniewaz juz wiemy, ze przedstawione przedmioty to kule.

Stosuje sie to do wiekszo'sci grafik: jak wspomniano powyzej, pliki z kategorii Category:Paris nie powinny by'c jednocze'snie w kategorii Category:France, pliki z kategorii Category:Albert Einstein nie powinny by'c jednocze'snie w kategorii Category:Physicists from Germany (fizycy z Niemiec) itd.

Dlaczego nadmierna kategoryzacja to problem

Zwykle przyjmuje sie, ze im wiecej kategorii przypiszemy do grafiki, tym latwiej bedzie ja znale'z'c. Kolejny przyklad: podazajac za ta logika, kazde zdjecie przedstawiajace czlowieka powinno by'c w kategorii Ludzie, bo nawet jezeli nie wiesz na temat osoby której szukasz nic ponad to, ze jest czlowiekiem, bedziesz w stanie ja znale'z'c. Rezultat to przepelniona kategoria nadrzedna, w której musisz przejrze'c setki, albo nawet tysiace grafik zanim znajdziesz to, czego szukasz. Prawdopodobnie nie znajdziesz tego, kogo szukasz, a co wiecej, osoba która szuka ogólnego zdjecia czlowieka azeby zilustrowa'c artykul pl:Czlowiek, dojdzie do wniosku ze nie jest w stanie go znale'z'c w morzu zdje'c gwiazd filmowych, naukowców i polityków.

Na nizszych poziomach problem nie bedzie tak widoczny, bo liczba grafik bedzie mniejsza — ale i tak moze siega'c setek. Jednak problem istnieje nadal: wró'cmy do Einsteina. Wiem, ze byl fizykiem, wiec zagladam tam. Znajduje w końcu jakie's zdjecie pomiedzy setkami w tej kategorii - nie jest najlepsze, ale jedyne jakie znalazlem. Skoro znalazlem tu jakie's zdjecie, zakladam ze nigdzie indziej nie ma ukrytych wiecej zdje'c, zamiast spojrze'c dalej do kategorii Category:Physicists from Germany (fizycy z Niemiec) i dalej do znalezionej tam podkategorii Category:Albert Einstein, gdzie móglbym znale'z'c lepsze. Jak wiec wida'c, nadmierna kategoryzacja prowadzi do dwóch problemów: nadrzedna kategoria jest za'smiecona, a uzytkownicy zatrzymuja poszukiwania najbardziej odpowiedniej kategorii, jezeli znale'zli taka która zawiera odpowiedni obrazek.

Niewla'sciwa kategoryzacja kategorii powoduje nadmierna kategoryzacje

Moze to dziwnie zabrzmie'c, ale niedostateczna kategoryzacja moze spowodowa'c nadmierna kategoryzacje. Zdarza sie to, kiedy kategoria jest niepoprawnie skategoryzowana, prowadzac do tego, ze uzytkownicy beda dodawali niepotrzebne kategorie po to, aby umie'sci'c ja w tej wla'sciwej. Przyklad: Category:Eivor Pálsdóttir nalezala tylko do kategorii Category:People by alphabet (ludzie wg alfabetu). Jezeli wiec dodam zdjecie tej osoby, i wiem kim ona jest, umieszcze to zdjecie równiez w kategoriach Category:People of the Faroe Islands (ludzie z Wysp Owczych) i Category:Vocalists (wokali'sci). Bedzie to nadmierna kategoryzacja, spowodowalem balagan w nadrzednych kategoriach dodajac grafike bezpo'srednio do nich.

Podobny problem to bledna kategoryzacja: Category:Notting Hill przez ponad miesiac byla umieszczona w Category:London. Osobe ladujaca nowe zdjecie bedzie kusilo, aby doda'c je do Category:Kensington and Chelsea, bo w tej dzielnicy lezy Notting Hill. Zamiast tego, kazda grafika powinna naleze'c do jak najbardziej szczególowcych kategorii, a te kategorie powinny by'c z kolei umieszczone w jak najbardziej szczególowych kategoriach nadrzednych.

Kiedy natkniesz sie na taka sytuacje, popraw przypisanie do kategorii, jezeli jeste's w stanie to zrobi'c. Pozwoli to nie tylko unikna'c nadmiernej kategoryzacji, ale równiez ulatwi poruszanie sie po drzewie kategorii.

Wyjatek dla zdje'c z wieksza liczba kategoryzowalnych obiektów

A file that depicts only one relevant subject should not be over-categorized. Where a file depicts additional relevant subjects, and the additional subjects do not have their own subcategories, consideration can be given to temporarily categorizing the image in both the subcategory and the parent category.

For example, this situation might arise in the case of a photograph of three politicians, one of whom is Angela Merkel (who has her own Commons category), with two other politicians who do not yet have their own categories. While the image would undoubtedly be categorized in Category:Angela Merkel or one of its subcategories, it would typically be considered to be over-categorization to also include it in Category:Politicians of Germany. Users would, however, be unlikely to search for the two other politicians in the Merkel category. Ideally, we would create specific subcategories for the two other politicians (where warranted), or find other relevant subcategories (e.g. Category:Politicians of Bavaria or Category:Members of the FDP, etc.), that would enable us to avoid over-categorization. In some circumstances, however, we may need to temporarily categorize the image in Category:Politicians of Germany where other appropriate subcategories do not yet exist.

Countries may be categorized as part of multiple overlapping categories. For example, Category:India is in Category:Countries of South Asia as well as Category:Countries of Asia.

Also user categories are exempted of over-categorization as those are not visible to most viewers, and project users include them for many different purposes like sorting, stats, filling values for userboxes, etc.

Jak kategoryzowa'c: poradniki wedlug tematów

For some categories, there is special guidance on how best to sort content within that category. This guidance can be found in a category scheme or a commons project for your topic. There is also some categorizing information in this section and sometimes there is guidance at the top of the category's page, in the Category namespace. So, for instance, some guidance on categorizing content depicting people is at the top of Category:People, and some is in the section People below.

Ludzie

Content depicting people should be put in categories which describe them, such as Category:Economists from the United States. Start exploring at Category:People.

Please see Commons:Category scheme People for details on how to name and organize these categories.

Krajobrazy, widoki na zewnatrz

Content depicting a given subject from a common vantage point are grouped in Views of Subject from Viewpoint categories such as Views of Cathedral of Seville from the Giralda. Such categories should be subcategories of both the subject's category (Cathedral of Seville in this example) and the viewpoint's category (Giralda in this example).

In this example, the Views of Cathedral of Seville from the Giralda category is not placed directly in the subject and viewpoint categories, but in Views of the Cathedral of Seville and Views from Giralda. Such intermediate categories are often necessary to create structure and avoid over-categorization, particularly for views of a city from a vantage point located within the city. For example, Views of Rome from the Pincio needs the intermediate category Views of Rome to avoid placing it directly in Rome, which would constitute over-categorization.

Teksty

Texts, such as scans of books, should normally have a category for each version of the scan and each edition of the text. Thus a book published in three separate editions would have a parent category for the book, three subcategories for each text, and further subcategories for the text as a jpeg, a DjVu, etc., assuming each version had actually been uploaded. (Categories would not be created for editions not held on Commons.) This is particularly important for files in formats other than DjVu and PDF, where the category is the only practical means of keeping the scans together; see eg. Category:The Chronicles of England, Scotland and Ireland, Holinshed, 1587 which contains 2857 jpeg images of page scans.

Instytucje kultury (GLAM)

For categorization issues related to mass content donations from GLAMs (Galleries, Libraries, Archives & Museums), please see Commons:Guide to batch uploading#Categories.

Lista czynno'sci przy kategoryzacji

Currently, a bot checks if newly uploaded files are categorized in topical categories and attempts to categorize files that are not. Before 17 June 2015, CategorizationBot was responsible for this job. As of June 2019, SteinsplitterBot occasionally checks for uncategorized files. The workflow is the following:

  1. User uploads a new file and adds categories (or not).
  2. A bot checks if the file is categorized.
  3. Users categorize files further (e.g. category diffusion below)

See also: User:CategorizationBot#Process, categorization statistics

Other, if manual, categorization workflows are possible :

  • Category filling: Use appropriate keywords in the search engine to find the files that should be in a given category, and put them there.
  • Category diffusing: Go to Category:Categories requiring diffusion, select a crowded category, create appropriate subcategories if needed, and move the files to the subcategories. Gadgets like Cat-a-lot and Hotcats can help.

Kategorie z oznaczeniem "HIDDENCAT"

Shortcut

Many non-topical categories are marked with __HIDDENCAT__ or {{Hiddencat}} on the category page. For example, see Category:PD NASA in edit mode.

While categories are generally visible on every page, categories marked __HIDDENCAT__ are only visible:

  • on the edit screen: at the end of the screen, below the edit box
  • on category pages:
    • on subcategories to the hidden category: in the normal location, but on a separate line with a smaller typeface and the label "Hidden categories."
    • on parent categories: in the same way as other categories
  • on file description pages and gallery pages: for logged-in users who have selected to "Show hidden categories" in their appearance preferences. This is activated for all newly registered users.

This feature is generally used for template-based categories, such as license tag based categories. For example, placing {{PD-old-100}} on a file description page adds the file to Category:Author died more than 100 years ago public domain images, which is marked with __HIDDENCAT__.

For more details, see the help section on hidden categories for Mediawiki (the software that Commons uses).

Szablony kategorii

Some templates are designed for use on category pages - see Category:Category namespace templates. If the category is linked to a Wikidata entry, then you can use:

which displays a summary of the topic's information that is available on Wikidata, and also auto-adds birth/death/name/monument ID categories.

Some of the more commonly used ones are Category:Category header templates such as:

Narzedzia

Further information: Commons:Narzedzia
  • Gadgets enabled through the user preferences
    • Cat-a-lot: A tool that helps with moving multiple files between categories or adding categories to search results. [documentation / talk]
    • HotCat: d Easily add / remove / change a category on a page, with name suggestions. [documentation / example / talk]
    • Gallery Details: Adds a link in the toolbox to display galleries and categories (and Newimages and Search result pages) with extensive details from file description pages and links to easily mark an image without source, etc. If Pretty log is activated, it also works on Log pages. [documentation / talk]
    • Place categories above content, but below image on file description pages. Modifies the placement of categories on the user interface.
    • Add a link to category pages to search for the category name with the option "-incategory". This excludes files already in the category (doesn't work if the category was added by a template). [talk]

Zobacz tez

Retrieved from "https://commons.wikimedia.org/w/index.php?title=Commons:Categories/pl&oldid=650309342"